ایران از نظر تنوع نان بی نظیر است و در کمتر کشوری تنوع و میزان مصرف به ایران می رسد. طبق نتایج بررسی‌‌های انجام شده در ایران، متوسط مصرف آن حدود 410 گرم در روز برای هر فرد است و با توجه به این که هر 100 گرم 274 کالری انرژی تولید می‌کند، می‌توان گفت هر فردی روزانه حدود 1100 کالری انرژی از طریق آن دریافت می‌کند.
نانی که از گندم خوب و بدون آفت تهیه شده است، بهترین است. نوع طبیعی سالم آن شامل اجساد مخمرهاست که سرشار از پروتئین و ویتامین‌هاست و یک غذای کامل محسوب می‌شود.
نان ها چه فوایدی دارند؟
با توجه به ویژگی‌‌های منطقه‌ای، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور ما، غلات به ویژه نان از منابع اصلی الگوی غذایی روزانه‌ی جامعه‌ی ایرانی است و بخش عمده‌ای از نیازهای انرژی و پروتئین بدن را تأمین می‌کند، طوری که روزانه حدود 50- 40 درصد انرژی دریافتی و 45 درصد پروتئین مصرفی از طریق نان تأمین می‌شود. لذا به دلیل اهمیت غلات در الگوی غذایی روزانه، این گروه غذایی به عنوان غذای پایه شناخته شده است. به علاوه میزان دریافت ویتامین B1(تیامین)، آهن و کلسیم از نان قابل توجه بوده و سهم عمده‌ای در تامین نیاز روزانه را به خود اختصاص میدهد.
با خوردن نان، انرژی بگیرید
مغز 2 درصد کل وزن ما را تشکیل میدهد و حدود 20 درصد انرژی به دست آمده از غذاها را می‌خواهد. ذخیره‌ی انرژی مغز بسیار ناچیز است یعنی فقط ده دقیقه باک انرژی آن پر می‌ماند. برای همین هم زمانی که غذا نمی‌خورید و روزه هستید فعالیت و عملکرد مغز افت می‌کند. بعد از یک شب خواب و گرسنگی لازم است که برای صبحانه نان میل کنید. توجه داشته باشید که صبحانه به ویژه برای کودکان بسیار مفید است. با این حال بیشتر کودکان یا صبحانه نمی‌خورند یا ترجیح می‌دهند کیک و کلوچه بخورند. سعی کنید حتماً برای صبحانه آن‌ها را به خوردن نان علاقمند کنید.
مصرف به اندازه نان، وزن شما را کنترل می کند
نان حاوی گلوسیدهای پیچیده، پروتئین و فیبر است. در عین حال این ماده‌ی غذایی مفید، چربی و گلوسیدهای زود جذب کمی دارد. باید بدانید که گلوسیدهای پیچیده انرژی لازم برای سوخت و ساز بدن، کنترل عملکرد مغز و سیستم عصبی مرکزی را تأمین می‌کنند. این گلوسیدها در مقایسه با گلوسیدهای ساده دیر جذب میشوند. برای همین قند خون را با سرعت زیادی بالا نمی‌برند. نانهای سبوس داری که حاوی فیبرها و گلوسیدهای پیچیده هستند سیری طولانی مدتی ایجاد می‌کنند و برای همین از ریزه خواری بین وعده‌های غذایی دور می‌مانید. اگر رژیم لاغری گرفته باشید مصرف نان را فراموش نکنید به خاطر این که نان حاوی مواد چرب و قند کمی است. از این گذشته به راحتی شما را سیر می‌کند و جلوی پرخوری را می‌گیرد.
اگر رژیم لاغری گرفته باشید مصرف نان را فراموش نکنید به خاطر این که حاوی مواد چرب و قند کمی است. از این گذشته به راحتی شما را سیر می‌کند و جلوی پرخوری را می‌گیرد.
سنگک، قدیمی ترین نان ایرانی
سنگک یکی از قدیمی ترین نان های ایرانی است؛ به طوری که برخی قدمت آن را پیش از ورود اسلام به ایران و برخی نیز عهد شاهان صفوی می دانند. در میان نان های سنتی و ملی ایران شامل لواش، تافتون و بربری، سنگک از نظر کارشناسان تغذیه، بهترین نوع است و حتی برخی با اغراق آن را بهترین نوع در دنیا می دانند.
این نان یکی از انواع سنتی است که می‌توان دانه‌هایی مثل کنجد، سیاهدانه یا مخلوطی از هردو را برای خوش طعم کردنش به روی آن پاشید. در گذشته برای این کار از دانه خشخاش استفاده می‌شد که امروزه منع مصرف دارد.
سنگک، برای کودکان هم بسیار مفید و مغذی است
سنگک برای کودکان نیز بسیار مفید است، مخصوصاً در دورانی که سلول های عصبی در حال رشد هستند، آهن موجود در نان سبوس دار سبب باهوشی و رفتار خوب کودکان می شود. از طرفی چون برای سنگک، بیشتر از آرد کامل استفاده می شود و آرد کامل، ویتامین ها و املاح آن حفظ شده است، مصرف این نوع بیشتر توصیه می شود. سنگک به دلیل این که فیبر زیادی دارد، هضم آن آسان و از ارزش غذایی بالایی برخوردار است.
از سنگک به عنوان نان سفره عقد نیز استفاده می‌شود که به صورت بزرگ پخته می‌شود و روی آن را با عسل و کنجد تزئین می‌کنند. امروزه سنگک با دستگاه خمیر گرفته می‌شود. پیش‌تر کار هیزمی بود و خمیر را در تشتک می‌گرفتند. چند بار سنگک ماشینی تولید شد ولی با استقبال روبه‌رو نشده است.
سبوس سنگک را خوشمزه می کند
سنگك كه از نظر مزه، طعم، هضم، بهداشت و سلامت بهترين نان ايراني است از آرد مرغوب و سالم، آب خالص و كمي‌نمك پخته مي‌شود. به اعتقاد كارشناسان، عللی که موجب شده سنگك در صدر نان هاي سنتي ايران قرار گيرد، آرد اين نان است. آرد آن بايد از گندم مرغوب و سالم و بدون هيچ نوع آرد ديگري مانند آرد جو يا حبوبات باشد.
يكي از دلايل خوش طعم بودن سنگك، سبوس موجود در آرد آن است؛ سبوس يك ماده با ارزش و داراي مواد غذايي فراوان است و براي كساني كه به بيماري ديابت مبتلا هستند، نان سبوس‌دار بسيار مفيد است.
آن هايي كه با آردهاي كامل و سبوس‌دار تهيه مي‌شوند، نسبت به نان هاي تهيه شده با آرد سفيد به مراتب ارزش غذايي بالاتري دارند و مصرف روزانه آن‌ها مي‌تواند، مقداري از نياز روزانه بدن به املاح، پروتئين، فيبر و ويتامين‌ها را تأمين كند.
تافتون، مرغوب ترین نان ایرانی بعد از سنگک
تافتون یا «تافتان» و «تفتان» گرد یا بیضی شکلی است که به دیوار تنور می‌چسبانند و می‌پزند. آن ها از مطبوع‌ترین و مرغوب‌ترین نان‌ها پس از سنگک است.
در گذشته، زنان تافتون را در روستاها، می‌پختند و امروز هم برخی از تافتون‌پزان روستایی زن هستند. ابزار و وسایل تافتون پزی نیز با تفاوت‌های جزئی به همان شکل قدیم روستایی به جا مانده است. در حال حاضر هم تافتون‌های شهری کم و بیش همان ابزار و وسایلی را به کار می‌برند که نان پزهای روستایی به کار می‌برده‌اند.
بربر ها، بربری را به ایران آوردند
بربری جزو نانهای مسطح محسوب می شود. آن از آرد ستاره، آرد معمولی (سبوس گرفته) و گاها مخلوطی از این دو، آب، نمک، مخمر صنعتی و یا خمیرترش طی فرآیندهای تخمیر تهیه می شود. به لحاظ شکل ظاهری، بیضی شکل است.
این نان نخستین بار توسط گروهی از مهاجران افغان به ایران آورده شد. به نوشته فرهنگ دهخدا این نان که توسط بربرها پخته می‌شده به تهران آورده شده و در دوره قاجار شهرت بسیار پیدا کرد.
بربری، یک نان پرکالری
دارای ارزش کالری بالایی میباشد به طوریکه در ۱۰۰ گرم آن ۲۶۵ کیلوکالری انرژی وجود دارد. در آن از جوش شیرین استفاده نمیشود که این موضوع نیز بر ارزش غذایی آن می افزاید. به طور کلی این نان نسبت به دیگر انواع آن که از آرد سفید تولید میشوند،از ارزش غذایی بالاتری برخوردار است. البته برخی نانواییها هنگام تهیه آن، برای زرد شدن روی آن مقداری آرد و جوش شیرین آب زده میمالند.
نان بربری نسبت به تنور‌های صنعتی کیفیت بهتری دارد. این نان زود خراب نمیشود. چند سال پیش این تنور را در شهر‌هایی مثل همدان و شیراز و اصفهان هم زدند. آن‌ها را هم خراسانی‌ها شاطری می‌کردند، اما الان چند وقتی است که از همه شهر‌ها جمع شده است و فقط همین شهر خودمان این مدل نانوایی سنتی خراسانی را دارد.
نان لواش، شما را چاق می کند
لواش یک واژه ارمنی است و خاستگاه این نان نیز متعلق به ارمنستان است. این کشور نیز نان لواش را به عنوان میراث فرهنگی و معنوی کشورش در یونسکو ثبت کرد.
نان لواش سبوس ندارد و خوردن آن هم‌چون مصرف شکر و قند بوده و فرد را دچار چاقی می‌کند. ویتامین‌های آن نیز صفر است، بنابراین توصیه می‌شود تا دانش آموزان لواش نخورند.
نان کامل بخورید تا همیشه سالم بمانید
نان کامل حاوی فیبر بیشتری نسبت به نوع سفید آن میباشد. دانه های کامل گندم یعنی با سبوس سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی و فیبر می‌باشند.
این نوع حاوی فیبرهای حلّال و هم فیبرهای غیر حلّال میباشد. فیبرهای حلّال جذب گلوسیدها و چربی‌ها را کاهش میدهد و فیبرهای غیر حلّال باعث راحتی دفع می‌شود. برای اینکه میزان جذب فیبرهای غیر حلال را بالا ببرید لازم است که از نانهای سرشار از فیبر مانند نان سبوس دار و نانهای محلی استفاده کنید.
مصرف آن قبل از ورزش‌های سنگین لازم است. پس مصرف نان های کامل برای ورزشکاران بسیار مفید است. این گلوسیدها در کبد و عضلات به صورت گلیکوژن ذخیره میشوند. نان کامل حاوی فیبر بیشتری نسبت به نان سفید میباشد. دانه های کامل گندم یعنی با سبوس سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی و فیبر می‌باشند. مواد غذایی که از گندم کامل سبوس‌دار تهیه می‌شود خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سرطان کولون را کاهش میدهد.